Dat Florence veel geheimen kent is waarschijnlijk geen verrassing voor je. Net zo min als het feit dat er in de renaissance in een relatief korte periode ontzettend veel gebeurde. Toch gebeurde er waarschijnlijk nog meer dan je gedacht zou hebben. Veel dingen die wij vandaag de dag als normaal beschouwen hebben hun basis in het Florence van de renaissance. Hier zijn 7 dingen die je waarschijnlijk nog niet wist over Florence!
Fibonacci-reeks
Als ik Fibonacci-reeks zeg, weet je misschien niet gelijk waar ik het over heb. De Pisaan Fibonacci herontdekte deze reeks en werd daarmee wereldberoemd. Als ik schrijf 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21…. wat denk je dan? Juist! Het getal is steeds de som van de twee vorige getallen. De verhouding die deze reeks weergeeft werd vervolgens de basis voor de gulden snede. Die op haar beurt weer de basis werd voor verhoudingen in de kunst. Daarnaast vinden we de Fibonacci-reeks terug in bijvoorbeeld de natuur. Zo is er een vergelijkbaar patroon te ontdekken in de bladeren van de ananas en in de manier waarop takken groeien aan bomen.
In de IT, in de natuur, in de economie en in de kunst, overal vinden we de Fibonacci-reeks terug. En nog steeds, eeuwen later, wordt er onderzoek gedaan naar deze reeks getallen en de toepassing ervan binnen allerlei wetenschapsgebieden. In Florence vind je de Fibonacci-reeks terug in o.a. het ontwerp van het Palazzo Vecchio.
Het eerste patent
Filippo Brunelleschi ken je waarschijnlijk vooral van de spectaculaire koepel die hij ontwierp voor de Duomo van Firenze. Dit meesterwerk is een aaneenschakeling van vernuftige architectonische oplossingen. Hiermee kreeg Brunelleschi voor elkaar wat tot dan toe niemand gelukt was: een koepel voor de Duomo ontwerpen (die ook daadwerkelijk bestand was tegen het enorme gewicht van de koepel zelf…). Filippo was echter niet alleen architect, maar ook uitvinder. Zo bedacht hij alle machines waarmee de koepel gebouwd werd ook zelf.
Brunelleschi was niet de makkelijkste man. Hij was koppig, eigenzinnig en geheimzinnig. Zijn tekeningen en ontwerpen vernietigde hij vaak, om zijn geheimen maar niet prijs te hoeven geven. Een van zijn geheime ontwerpen moest dé oplossing worden om sneller marmer uit de groeven van Carrara (zo’n 100 kilometer ten noorden van Florence) naar de stad te krijgen. Filippo legt zijn ontwerp voor zijn ‘badalone’ in 1421 voor aan de bestuurder van de stad. Hij vraagt hem om een patent (het exclusieve recht op het ontwerp) en krijgt dat als eerste in de geschiedenis. De boot met raderen aan de zijkanten kan gebouwd worden. Het loopt alleen niet zo goed af voor Filippo’s ontwerp. De bouw duurt veel langer dan gepland en eenmaal in vaart heeft het bouwwerk de nodige problemen. Helemaal zeker weten we niet wat er uiteindelijk met de Badalone gebeurd is, maar het ontwerp gaat roemloos ten onder. Dat geldt echter niet voor patenten; dit wordt dé manier om intellectueel eigendom te beschermen.
De basis van het boekhouden
In de 15e eeuw schrijft Luca Pacioli een boek waarin hij een poging doet alle wiskundige kennis van dat moment te verzamelen. Hij wil zo de geheimen ervan ontrafelen. Deze wiskundeleraar van Leonardo Da Vinci introduceerde in dit boek een systeem dat we vandaag de dag nog steeds gebruiken.
Tot dat moment was het bijhouden van een boekhouding een eenvoudige som van optellen en aftrekken, zonder duidelijke controlemechanismen. Dit was een nogal fraudegevoelig systeem omdat er makkelijk mee gerommeld kon worden. Pacioli introduceerde daarom het systeem van dubbel boekhouden. Hierbij worden alle transacties op twee manieren geregistreerd. Onderaan de streep moet de som van alle transacties overeenkomen met de andere som. Hierdoor kunnen fouten relatief makkelijk opgespoord worden. Nog steeds wordt deze manier van boekhouden dagelijks over de hele wereld gebruikt, wat Pacioli de bijnaam ‘Vader van de Boekhouding’ opleverde.
Een nieuwe kalender
Hoog in de Duomo van Florence zit een bijzondere uitvinding verstopt. Een klein oog geeft tijdens ze zonnewende precies de tijd aan. Deze ‘gnomon‘ werd bedacht door de Florentijnse Paolo dal Pozzo Toscanelli. De zon schijnt tijdens de zonnewende door het oogje en projecteert een zonnestraal op een marmeren plaat in de vloer van de kathedraal. Deze geeft exact het tijdstip van dat moment aan. Sinds 1498 is dit instrument in de Duomo in gebruik. Het is nog steeds de grootste en meest precieze van zijn soort. De Gnomon van de Santa Maria del Fiore vormde vanwege zijn accuratesse de basis voor de overgang van de veel minder precieze Juliaanse kalender naar de veel nauwkeurigere Gregoriaanse.
De kaart van Columbus
Toscanelli hield zich niet alleen bezig met astronomie en wiskunde, maar ook met cartografie. Daarom hoorde hij verschillende buitenlandse delegaties die Florence bezochten uit. Hij wilde weten waar zij vandaan kwamen en horen over de reis die zij hadden afgelegd. Onder hen ook een Chinese delegatie die in Florence was. Aan de hand van de gesprekken die hij voerde kwam hij tot het tekenen van een kaart van China ten opzichte van Europa. Deze kaart moest dienen om nieuwe handelsroutes naar dit machtige land te ontdekken. Alleen had hij China veel langer en de aarde 25% kleiner dan de werkelijkheid ingeschat. Hierdoor kwam Columbus niet in China, maar in Amerika terecht, zonder zich te realiseren dat hij een nieuw continent ontdekt had.
Mundus Novus
Wie zich wel realiseerde dat hij een nieuwe ontdekking had gedaan was de Florentijnse ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci. Hij was in de 15e eeuw de eerste Europeaan die voet aan wal in Zuid-Amerika zette. Hij realiseerde zich dat hij een nieuw continent ontdekt had en noemde deze plek ‘Mundus Novus’, de Nieuwe Wereld. Een naam waaronder we de ontdekking van de Amerika’s nog steeds kennen.
Vespucci was niet helemaal van onbesproken gedrag. In de brieven die hij schreef over zijn reizen staat veel informatie. Er wordt echter gezegd dat hij zijn rol in verschillende ontdekkingen regelmatig groter zou hebben gemaakt dan het geval was. De Florentijnen maakt dat niet uit. Die noemden hun vliegveld naar hun beroemde stadsgenoot.
Galileo Galilei en zijn uitvindingen
Een verrassing is het vast niet als ik je vertel dat Galileo Galilei beschouwd wordt als de vader van de moderne astronomie. Een groot deel van zijn leven bracht hij in Florence door. Hij was de eerste wetenschapper van de moderne tijd, doordat hij experimenten deed om bestaande theorieën te testen. Met behulp van zijn waarnemingen kwam hij tot de conclusie dat de aarde niet het middelpunt van het universum was. Hij zag dat het juist de aarde was die om de zon beweegt. Het is de theorie waarmee hij wereldberoemd geworden is en waarmee hij de woede van de kerk op de hals haalde.
Wat veel mensen echter niet weten is dat hij nog veel meer uitvindingen en experimenten deed. Een van die uitvindingen was dat een slinger een regelmatige beweging maakt waarmee je uiteindelijk tijd kunt meten. Hij ontdekte dit door een votieve hanglamp te observeren, die nog steeds te vinden is in de Duomo van Pisa. Deze uitvinding vormde de basis voor de latere uitvinding van het slingeruurwerk door Christiaan Huygens.
Wil je meer ontdekken over Florence? Kijk op de pagina Ontdek Verborgen Florence of ga met me mee op een stadswandeling waarbij ik je alles vertel over de bijzondere ontdekkingen die in Florence gedaan zijn!
